کلان روندهای تحول زندگی انسان

• گردآوری و تدوین : امید امینایی
• ۱۳۹۹-۱۰-۱۵

کلان روندهای تحول زندگی انسان

کلان روندهای تحول زندگی انسان

مقدمه :

امروزه  تحولات بسیاری در تغییر نگرش برنامه ریزان کلان ، میتواند نقش داشته باشد . تغییراتی کوچک و بزرگ  ولی موثر در سرنوشت ملتها و دولتها که از قدیم الایام این تغییرات بوده اند ولی هم اکنون سرعت فزاینده ای بخود گرفته اند . این تغییرات میتواند  اکتشاف یا اختراع جدیدی باشد و یا میتواند یک اتفاق غیر منتظره نظیر سونامی یا انفجار هسته ای باشد که هر کدام به تنهایی قادر خواهند بود تحولات عظیمی در دراز مدت یا کوتاه مدت بر زندگی بشر بر روی کره خاکی داشته باشند .جنگ و نبرد ، قحطی و گرسنگی  ، سیل و خشکسالی ،  زلزله و سونامی ، دانشمندان ومحققین ،  جنگ افروزان و قدرت طلبان ، کودتا و انقلاب ، کامپیوتر و اینترنت ، بیماریها و امراض ، کسب وکارهای جدید، فتح کرات دیگر ، کهنسالی یا جوانی ، معماری و شهرسازی ، مذاهب و ادیان ، بزرگان و رهبران سیاسی ، تغییرات اقلیمی ، محیط زیست و طبیعت ، اقتصاد خرد و کلان ، پیشرفتهای بشر در علوم مختلف و دهها عامل دیگر میتواند جهان ما را دچار تحولات و دستخوش تغییرات نماید . در کنار همه این روندها ، نوعی تغییرات خاص که متاثر از بقیه تحولات نیز میباشد ، وجود دارد که نگاه بشر به آن به عنوان کلان روندهای تحولات میباشد که موضوع این نوشتار میباشد .شاید بشر خودش هم تصور نمیکرد روزی ، این کلان روندها بوجود آیند و زندگی و آینده او را تحت تاثیرات شگرف قرار دهند و یکی از دلایل این غافل گیری ، سرعت وحشتناک توسعه میباشد . این سرعت و این تکنولوژی را انسان بوجود آورده و حالا دامن خودش را گرفته است . برای مهار این عوامل باید از امروز چاره اندیشی کرد وگرنه این تغییرات منتج به تهدیداتی غیر قابل کنترل خواهد شد . لازم به ذکر است کلان روندها شاید به تنهایی مخرب نباشند و حتی در خدمت بشر باشند ولی در جهت کنترل آنها و به خدمت در آوردنشان هیچ تمهیداتی اندیشیده نشده است .آنچه که قطعا همیشه مد نظر ملتها و دولتها بوده ، کاهش اثرات منفی هر روند و کلان روند و افزایش اثرات مثبت این کلان فاکتورها برای افزایش سطح کیفی زندگی میباشد . این افزایش سطح کیفی یا همان کیفیت زندگی نیز از عواملی است که همه تحولات میتواند آنرا دچار تغییر کنند و بالعکس . زیرا که خواسته بشر برای داشتن زندگی بهتر همیشه برایش چالش برانگیز و در عین حال جذاب بوده است که هزینه این چالشها برای مردم دنیا قابل لمس میباشد .

 

کلان روندها چیستند؟

    رویدادهای متعددی که در یک توالی خاص (و حتی به موازات هم) و در یک بازه زمانی و بافت خاص رخ می دهند، تشکیل یک روند را می دهند.  به طور معمول، ترکیب چندین روند، باعث به وجود آمدن کلان روند می شود.  کلان روندها، به عنوان فرایندهای دگرگونی بلندمدت با دامنه وسیع تر و تاثیرات ریشه ای تر مطرح هستند .کلان روندها، عوامل پر قدرتی هستند که به آینده شکل می دهند.

تفاوت روندها و کلان روندها :

کلان روندها با روندها نیز در حوزه افق زمانی، وسعت و شدت تاثیرات ، تفاوت هایی دارند. کلان روندها را می توان در افق چند دهه تعریف کرد. این نوع تحولات گسترده را می توان به عنوان آینده یا آینده هایی با احتمال بالا در افق 15 سال نیز تعریف کرد. تاثیرات کلان روندها را می توان برای مناطق مختلف و ابعاد مختلف سیستم ها و زیرسیستم های اجتماعی در نظر گرفت. به عبارت دیگر، یک کلان روند می تواند در ابعاد سیاسی، اجتماعی و یا اقتصادی تاثیرات و دگرگونی های عمیقی در بر داشته باشد. همچنین، کلان روندها می توانند برگستره وسیعی از بازیگران، مانند دولت ها، افراد جامعه، شرکت ها و سازمان ها، تاثیرات شدیدی داشته باشند.

 

کلان روندها در حوزه های مختلف :

 در حوزه سیاست:  جابجایی قدرت در سطح جهان؛ جابجایی در ساختارهای سیاسی؛ ظهور جهان چند مرکزی؛ چندپارگی و افول دولت-ملت ها؛ افزایش نقش بازیگران غیر دولتی و افراد پرقدرت در داخل و امور بین الملل از جمله کلان روندهای حوزه سیاسی محسوب می شوند.

در حوزه انسان :  شهرنشینی سریع، کلان شهرها، کلان منطقه ها، کلان کریدورها و شهرهای هوشمند؛ تغییرات جمعیت شناختی و اجتماعی؛ توانمند سازی انسان: سفر اکتشافی به مغز ؛ هویت های چند پاره و قطبی شدن های ایدئولوژیک، کلان روند محسوب می شوند.

در حوزه فناوری: همگرایی دنیای دیجیتال و طبیعت، انقلاب واقعیت های مجازی و واقعیت افزوده،  خودکاری و ظهور بردگان رباتی و  اینترنت میباشد . از نیروهای پیشرانی که در تسهیل و ایجاد دگرگونی های جهانی و کلان روندهای جاری دخیل هستند، میتوان به اتصال مفرط به مفهوم ارتباط هر شیئی که قابلیت اتصال به اینترنت را داشته باشد، اشاره کرد . همگرایی،  مجازی سازی، دیجیتالی شدن، اتوماسیون،  شخصی سازی،  چندپارگی و ظهور ابرپلتفرم به معنای ظهور شرکت هایی که قبلا مجزا از یکدیگر بودند، است.

 

در حوزه اقتصاد و منابع : شامل یکپارچه شدن تجارت و سرمایه جهانی توسط مدیریت های اقتصادی چندپاره، رسیدن به بیشترین ها با کمترین ها، اقتصاد شراکتی، مدل کسب و کار جدید، نقطه اوج اسکناس های فیزیکی، داده ها سرمایه جهان جدید، دیجیتالی شدن اقتصاد و ظهور بیت کوین، اوج گیری سیاست های تسهیل کمّی و سفته بازی و بحران بدهی دولت ها و واگرایی در مسیرهای پیش روی آن ها، است.

در حوزه محیط زیست :در این حوزه نیز دارای کلان روندهایی چون قانون گذاری برای محیط زیست،  چرخه های همگرایی و چندپارگی و افزایش فاجعه های زیست محیطی در جهان، هستیم

 

 

شناسایی مهم ترین کلان روندهای تحول محیط زندگی انسان و محیط کسب و کار ( از انقلاب صنعتی به بعد )

 

 

   1  بررسی کلان روندهای محیط زندگی انسان قبل از انقلاب صنعتی

  2  بررسی کلان روندهای محیط زندگی انسان بعد از انقلاب صنعتی

 

1- کلان روندهای محیط زندگی انسان قبل از انقلاب صنعتی

در مورد مهمترین کلان روندهای محیط زندگی انسان قبل از انقلاب صنعتی میتوان به توجه انسان به جمع و تشکیل گروه های انسانی ، شکل گیری خانواده ، شکل گیری جامعه و ظهور شهرها و کلنی های انسانی و نهایتا تشکیل کشورها نام برد . ازسایر اتفاقات میتوان به اختراع چرخ  ، کشف آتش به عنوان عنصر روشنایی و گرمایش، ظهور پیامبران و ادیان گوناگون و انقلاب کشاورزی نام برد .

2- کلان روندهای محیط زندگی انسان بعد از انقلاب صنعتی( شخصی، اجتماعی )

 

سالمندی
به علت اینکه زنان جهان در 55 سال گذشته تمایل کمتری به فرزند داشته اند، تا دهه آینده جمعیت جهان رو به پیر شدن است. تحول عظیم مواجه شدن با یک جامعه پیر به لحاظ اقتصادی و اجتماعی تاثیر زیادی بر جامعه دارد، زیرا افراد سالخورده نسبت به جوانان پویایی کمتری دارند. البته انتظار می رود افراد مسن در آینده توانایی‏های بهتری داشته باشند، همانطور که افراد مسن امروزی در قیاس با گذشته عملکرد بهتری دارند.

 فردگرایی
فردگرایی؛ تغییر از هنجارهای اجتماعی به سمت زندگی مجردی است. در قرون وسطی شخصیت افراد بر مبنای ارتباط آن ها با خدا تعریف شده است. بر این مبنا که خداوند چارچوب خاصی برای زندگی بشر تعیین نموده است. با ظهور عصر رنسانس و دنیای مدرن و صنعتی امروزه این واژه ها تغییر نمود. دیگر پسر یک کشاورز نباید کشاورز شود، بلکه علاقه و مهارت های افراد مشخص کننده سرنوشت آن ها است نه تعهد و سنت.

 

مهمترین کلان روندهای تحول  محیط کسب و کار

 

  1- بررسی کلان روندهای تحول محیط کسب و کار انسان قبل از انقلاب صنعتی ( بطور مختصر)

 2 -بررسی کلان روندهای تحول محیط کسب و کار انسان بعد از انقلاب صنعتی ( بطور مشروح )

 

 

1- کلان روندهای تحول محیط کسب و کار انسان قبل از انقلاب صنعتی

ایجاد سیستم حمل و نقل با امکانات محدود و وجود راههایی نظیر جاده ابریشم و راه شاهی، ضرب سکه و تبادلات پولی ، تغییر حکومتها و امپراطوریها ، رشد شهرها و شهرنشینی و ایجاد مراکز تبادل کالا نظیر بازارها .

2 - کلان روندهای تحول محیط کسب و کار انسان بعد از انقلاب صنعتی

کلان روندها بر مبنای توسعه پایدارکه به توسعه ای اطلاق می شود که ضمن برآورده ساختن نیازهای نسل فعلی، نیازهای نسل آینده را به مخاطره نمی اندازد. در راستای چنین تفکری است که رویکرد تک-پایه ای سود-محور کسب و کارها مورد تردید قرار گرفته و رویکردی سه-پایه ای مورد توجه برخی از کسب و کارها قرار گرفته و در کنار سود، دو پایه دیگر یعنی محیط زیست و جامعه مورد توجه ذینفعان از جمله مالکین سهام و مدیران کسب و کار قرار می گیرد. در این چارچوب کسب و کار پایدار، کسب و کاری تعریف می شود که از نظر اقتصادی شاداب، از نظر زیست محیطی سازگار و از نظر اجتماعی مسئول است.

حرکت از کسب و کار ساده و سودمحور به کسب و کار پایدار اجتناب ناپذیر است زیرا بحران های زیست محیطی و اجتماعی موجب ناپایداری در تمام سطوح از جمله در فعالیت های بنگاه های اقتصادی شده که عمق این ناپایداری ضرورت پرداختن جدی به آن ها را اجتناب ناپذیر کرده است

جهانی شدن :                                                       
جهانی شدن به رشد سریع جهان در ارتباط با جریان گسترده مردم، سرمایه، کالا، خدمات، اطلاعات، فناوری ها، و فرهنگ اطلاق می شود. جهانی شدن پدیده جدیدی نیست، اما سبب ایجاد یک نگرش جدید به آینده ای متفاوت می شود. اکثر بانک ها و شرکت های وابسته به ثروت و پول جهانی عمل می نمایند. در این راستا ارزش تولید و مصرف مشترک تجربه می شود. جهانی شدن سبب می شود که خود را با بهترین های جهان مقایسه کنیم. توسعه جهانی شدن سبب گسترش تجارت در کشورهای مختلف می شود.

 

توسعه فناوری
استفاده از فناوری، وسیله ای برای جدا نمودن انسان و حیوان است. انسان تنها موجودی است که با فناوری زندگی را برای خود لذت بخش تر می کند. با آغاز عصر صنعتی توسعه فناوری افزایش یافته است. در دهه های اخیر فناوری اطلاعات تغییرات زیادی در رایانه های شخصی، اینترنت، تلفن همراه، روبات های صنعتی، آیپد و ... بوجود آورده است. پیش بینی می شود تا سال 2020 رایانه ها 200 برابر سریعتر از انواع امروزی عمل نموده و حافظه آن ها 1000 برابر بزرگتر شود

 

 

بیوتکنولوژی
در سال های اخیر با نقشه برداری از ژنوم انسان؛ پیشرفت های بزرگی در زمینه شبیه سازی انسان و اصلاح ژنتیکی گیاهان و حیوانات دیده می شود. از طرف دیگر پژوهش های بیوتکنولوژیکی دریچه ای نو برای تولید مواد غذایی بیشتر در جهان آغاز نموده است.

 

فناوری نانو :
فناوری نانو یک اصطلاح کلی برای فناوری با ساختارهایی در مقیاس نانو (یک میلیاردم متر) است. متخصیصن این فناوری با مطالعه بر روی برخی ویژگی های خاص مثل شدت مقاومت، مشخصه های الکتریکی و اصطکاک در این زمینه پژوهش می نمایند. ممکن است تا سال 2020 نانوالکتریک جایگزین مایکروالکترونیک شود. محققان در پی آن هستند که در آینده با ساخت نانو میکروسکوپ و نانو روبات به مطالعه بافت ها و سلول های سرطانی بپردازند

رفاه

رفاه یک کلان‏روند مهم است ، رشد اقتصادی باعث تغییر در تقاضا در انواع جدید محصولات می شود، در نتیجه ساختار کسب و کار نیز تغییر می کند. در کوتاه مدت، سبب تغییر ساختاری، اجتماعی و اقتصادی و گذار از جامعه کشاورزی به جامعه صنعتی یا دانش محور می شود. هنگامی که رشد رفاهی بیشتر شود، نیاز به سرگرمی های جدید، ارائه خدمات، پس انداز و سرمایه گذاری نیز تغییر می یاید. رفاه و مصرف بیشتر متعاقبا میزان هزینه، قیمت و سود را نیز تغییر خواهد داد.

پیش بینی میشود ، نرخ رشد رفاه ، در آسیا ،آمریکا و آمریکای لاتین تا سال 2020، 10 تا 15 درصد ،در چین 40تا 50درصد ، در روسیه 50تا85 درصد و در افریقا و خاورمیانه بسیار پایین خواهد بود

تجاری  سازی
تجاری سازی، به عرضه فزاینده نیازهای انسان در بازارهای خصوصی که هر دو محور عرضه و تقاضا را در بر می گیرد، گفته می شود. تجاری سازی با سایر کلان روند ها مثل جهانی شدن، رفاه، فردگرایی و زندگی دیجیتالی ارتباط تنگاتنگ دارد. زندگی دیجیتالی، انسان ها را به جهانی شدن و اتصال به بازارهای جهانی آسانتر وصل می نماید. از طرف دیگر جهانی شدن ارتباط بسیار زیادی به تجاری شدن در سطح بین المللی دارد. همچنین داشتن رفاه و ثروت بیشتر سبب سرعت بخشیدن به تقاضا و عرضه کالا می گردد.

بهداشت ومحیط زیست
نخستین بار Rachel Carson، زیست شناس امریکایی در سال 1962، با ترسیم یک نقاشی از یک انسان که نسبت به محیط زیست و کره زمین بی مسئولیت بود، موجب تمسخر همه قرار گرفت. در سال 1972 بحران نفت همه را نگران نمود. پس از سال 1980 مسئله حفاظت از محیط زیست مورد استقبال همه قرار گرفته است. در آینده شاهد تحولات عظیم تری را در زمینه کلان روند بهداشت و محیط زیست خواهیم بود. این کلان روند به بررسی و تحولات انواع بیماری ها، از قبیل چاقی، استرس و بیماری های روانی می پردازد. کودکان زیادی از آلرژی رنج می برند، سیگار کشیدن در مکان های عمومی ممنوع شده است. از طرف دیگر بر روی استفاده از آب تصفیه شده توصیه زیادی شده است. بنا بر گزارشات بانک جهانی گسترش آنفولانزای مرغی برابر 800 میلیون دلار بر تولید ناخالص داخلی اثر گذار است. علاوه بر آن که یک بیماری همه گیر به میزان 14% تجارت جهانی را کاهش می دهد، سبب ایجاد تحول عظیم بر سلامت بشر می شود، که تاثیر مهمی بر اقتصاد جهانی می گذارد

شبکه سازماندهی
ورود به شبکه، بخشی طبیعی از انسان بودن است. ارتباطات مرکز اتصال به تمام شبکه ها است. زیرا ارتباط سبب معنا دارشدن اجتماع، فرهنگ، هویت و اقتصاد می شود. سازماندهی شبکه یک کلان‏روند است زیرا شبکه تبدیل به یک اصطلاح مرکزی و راهی برای نفوذ در فکر بشر شده است. حمل و نقل ارزانتر، زیرساخت های بهتر، اینترنت، موبایل، افزایش رفاه، فرصت ایجاد ارتباط و سازماندهی شبکه ها را تغییر داده است. توسعه این کلان‏روند ارتباط تنگاتنگی با سایر کلان‏روندها نظیر دیجیتالی شدن، جهانی شدن، فردگرایی، رفاه و تجاری سازی دارد. ارزش یک شبکه با افزایش تعداد اعضای آن افزایش می یابد. تغییر مجموعه ای از شبکه ها، به مانند یک شبکه باز، خطی نمی باشد. تنها 2 سال پس از افتتاح شبکه جهانی وب (WWW) 10 میلیون کاربر از آن استفاده می کردند. این در حالی است که 4 دهه طول کشید تا تلفن مورد استفاده بشر قرار گرفت. از آنجا که انسان به راحتی وارد شبکه های مجازی می شود، سازماندهی شبکه سبب ایجاد چالش به تفکر بشر و نهادهای سنتی (کلیسا و مسجد)، فرهنگ و زبان می شود

شتاب
انقلاب صنعتی، نشانه شروع افزایش شتاب در تولید، مصرف، برقراری ارتباط، حمل و نقل، و تعامل بیشتر مردم بوجود ‏آورد. سرعت تغییر بسیاری از این موارد در واحد زمان است و تعداد مطلقی برای آن وجود ندارد. برخی از افراد بر این عقیده هستند که تغییرات خیلی زیاد است و باید آن ها را متوقف نمود. در حال حاضر تغییرات زیادی را با سرعت بیشتری در قیاس با گذشته در زمینه های مختلف برای مثال دوستی، شغل، همکار، خانه، دانش، اخبار و ایده ها تجربه می کنیم. نه تنها اطلاعات بلکه محصولات نیز در بازارها با سرعت بیشتری عرضه می شود. 13 سال پیش فقط 30 میلیون نوار کاست در بازار وجود داشت، 8 سال بعد 30 میلیون CD و پنج سال بعد 30 میلیون DVD وارد بازار شد. سرعت زیاد تغییر سبب سازماندهی مجدد شرکت ها و سازمان ها می شود.

شهرنشینی
در حال حاضر بیش از 48.3% از میان 7 میلیارد نفر جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند. سازمان ملل متحد پیش بینی نموده است که سهم جمعیت جهان در مناطق شهری به 53.6% در سال 2030 افزایش می یابد، که حدود 3.9 میلیارد نفر است. نرخ سالیانه تغییر در شهرنشینی نسبت به سال 2030 در کشورهای توسعه یافته 9.5% و در مناطق درجه 1 کشورهای در حال توسعه در آسیا و آفریقا 2.3% پیش بینی شده است. در آسیا و خاورمیانه مهاجرت از مناطق روستایی به شهری همچنان ادامه دارد. از این رو شهرستان ها می توانند به منظور ایجاد محیط های امن و سالم برای ارائه خدمات و ایجاد فرصت های اقتصادی مدیریت شوند.

نوع دیگر کلان روندها ، کلان روندهای بخشی هستند که منحصرا در هر بخش اعم از حمل و نقل، دفاع و امنیت،شهر و شهرنشینی ،  فرهنگ و تمدن، فناوری ارتباطات و اطلاعات و انرژی، تعریف می شوند.

از انواع کلان روندهای بخشی تحول محیط پیرامون انسان میتوان به ردیفهای ذیل اشاره کرد .

  1 کلان روندهای تحول محیط پیرامون انسان بدلایل زیست محیطی

  2  کلان روندهای تحول محیط پیرامون انسان بدلایل تغییرات شهری و شهرنشینی

  3 کلان روندهای تحول محیط پیرامون انسان بدلایل فرهنگی

  4  کلان روندهای تحول محیط پیرامون انسان بدلایل جغرافیایی

  5 کلان روندهای تحول محیط پیرامون انسان بدلایل تاریخی

 

 

 

پایان بخش اول